ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ- ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਡਰੋਨ ਦੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੇ ਤਹਿਤ, 16 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਖੂਨ ਨਾਲ ਭਰੇ ਇੱਕ ਬੈਗ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਜਾਮ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ 15 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ 35 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਆਈਸੀਐੱਮਆਰ ਨੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸੇਵਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਰੋਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਡਰੋਨ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਐਂਬੂਲੈਂਸਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਇਕੱਠੇ ਸੰਭਾਵੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ।
ਆਈਸੀਐੱਮਆਰ ਨੇ 'ਖੂਨ ਵੰਡ ਲਈ ਡਰੋਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ' ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਡਰੋਨ ਜੀਵਨ-ਰੱਖਿਅਕ ਖੂਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਕਲਪ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਡਰੋਨ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਡਾਕਟਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ-ਜਵਾਬ ਵਾਹਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਡਰੋਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਡਿਲੀਵਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 70% ਘਟਾਉਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਆਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਡਰੋਨ ਨੇ ਸੋਨੀਪਤ ਤੋਂ ਝੱਜਰ ਤੱਕ ਦੀ 38 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਸਿਰਫ 40 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸੜਕੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਦੋ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਹੋ ਰਿਹਾ ਡਰੋਨ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ
ICMR ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਰੋਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲਿਜਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਖੂਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਡਰੋਨਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ
ICMR ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ, ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਬੈਟਰੀ ਲਾਈਫ, ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਬਿਹਤਰ ਏਕੀਕਰਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ।
ਆਈ-ਡਰੋਨ ਪਹਿਲਕਦਮੀ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ
ਡਰੋਨ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਅਤੇ ਵਾਂਝੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਕਿਫਾਇਤੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਡਿਲੀਵਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ "ਆਈ-ਡਰੋਨ ਪਹਿਲਕਦਮੀ" ਰਾਹੀਂ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ "ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਤਿਆਰ" ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।
ਡਰੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਖੂਨ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖੂਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਤਾਪਮਾਨ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਬਲੱਡ ਦਾ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ
ICMR ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਖੂਨ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਡਰੋਨ ਟ੍ਰਾਇਲ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਸਥਾਪਿਤ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਕੇ ਖੂਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ICMR ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਪਮਾਨ-ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਬਕਸੇ ਵਾਲੇ ਡਰੋਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੂਰਾ ਖੂਨ, ਪੈਕ ਕੀਤੇ ਲਾਲ ਖੂਨ ਸੈੱਲ, ਤਾਜ਼ੇ ਜੰਮੇ ਹੋਏ ਪਲਾਜ਼ਮਾ, ਜਾਂ ਪਲੇਟਲੈਟ) ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਜਾਇਆ। ਵੈਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਡਰੋਨ ਡਿਲੀਵਰੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਸੀ। ਡਰੋਨ ਦੁਆਰਾ ਖੂਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 15 ਮਿੰਟ ਲੱਗੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੈਨ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੱਗਿਆ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡਰੋਨ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਵਾਂਗ ਉਡਾਣ ਭਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਉੱਡ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ 4 ਤੋਂ 6 ਬਲੱਡ ਬੈਗ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 4 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਵਾਲੇ ਕੋਲਡ ਜੈੱਲ ਪੈਕ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਆਵਾਜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਖੂਨ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਡਾਣ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਿਹਾ।
ICMR ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖੂਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮਾਮੂਲੀ ਬਦਲਾਅ ਦੇਖੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਵੈਨ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨਾਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਖੂਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹੀ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਡਰੋਨ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵੀ ਵਿਕਲਪ ਹਨ।
ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਐਂਡ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਵਿੱਚ 2025 ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਰੋਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਉੱਚ ਕੀਮਤ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਭੀੜ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਪੇਂਡੂ ਬਲੱਡ ਬੈਂਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਸਕੇਲੇਬਿਲਟੀ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਡਰੋਨ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਡਿਲੀਵਰੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਰੋਨ ਸਿਰਫ਼ ਨਿਗਰਾਨੀ, ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
Credit : www.jagbani.com
