ਬਿਜ਼ਨਸ ਡੈਸਕ : ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ (ਆਰ.ਟੀ.ਆਈ.) ਐਕਟ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣ, ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਹੁਣ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿੱਜੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਸਿਕਿਓਰਿਟੀਜ਼ ਐਂਡ ਐਕਸਚੇਂਜ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਸੇਬੀ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਰਟੀਆਈ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮੰਗੀ। ਸੇਬੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਜੀਬ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ - ਕੁਝ ਹੱਸ ਵੀ ਪਏ!
"ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ ਨੇ ਕਿੱਥੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ?" - ਆਰਟੀਆਈ ਵਿੱਚ ਸੇਬੀ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਸਵਾਲ
ਇੱਕ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਸੇਬੀ ਕੋਲ ਆਰਟੀਆਈ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਡੀਮੈਟ ਖਾਤਾ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਹੜੇ ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿੰਨਾ ਲਾਭਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਐਫਡੀਆਰ (ਫਿਕਸਡ ਡਿਪਾਜ਼ਿਟ) ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਮੰਗੇ ਗਏ ਸਨ।
ਸੇਬੀ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਬਿਨੈਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਜਵਾਬ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪੀਲ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਜੋ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ RTI ਦਾਇਰ ਕਰਦੇ ਹਨ - RTI ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਟ ਫਾਈਲਰਜ਼
ਸੇਬੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ RTI ਦਾਇਰ ਕਰਦੇ ਹਨ - ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਦੇ ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ RTI ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ RTI ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਟ ਫਾਈਲਰਜ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇੱਕ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਕਿਸੇ ਨੇ SEBI ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਿਵੇਂ ਦਰਜ ਕਰਨੀ ਹੈ - ਜਦੋਂ ਕਿ SEBI ਕੋਲ ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪੋਰਟਲ ਹੈ।
IPO ਅਤੇ NOC ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ RTI ਦਾ ਹੜ੍ਹ
ਇੱਕ ਹੋਰ RTI ਫਾਈਲਰ ਨੇ SEBI ਤੋਂ ਬੇਲਰਾਈਜ਼ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼, ਐਥਰ ਐਨਰਜੀ, HDFC AMC ਅਤੇ ਟੈਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ IPO ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ NOC (ਨੋ ਇਤਰਾਜ਼ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ) ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗੀ। SEBI ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ RTI ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।
ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਮੀਂਹ
SEBI ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਲਗਭਗ 150 ਤੋਂ 300 RTI ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 6,500 ਤੋਂ 17,000 ਸਵਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, 300 ਤੋਂ 800 ਅਪੀਲਾਂ ਵੀ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ SEBI ਦੇ SCORES ਪੋਰਟਲ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਜਾਂ ਜਾਂਚ ਲਈ ਸਿੱਧੇ RTI ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
Credit : www.jagbani.com
