ਬਿਜ਼ਨਸ ਡੈਸਕ : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਟੈਰਿਫ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਰੀ ਤਣਾਅ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦਰਮਿਆਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਗਰਮਾਹਟ ਪਰਤ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ, LPG ਆਯਾਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਘਰੇਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ LPG ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਲ 2026 ਲਈ ਸਾਲਾਨਾ 2.2 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ LPG ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸਾਲਾਨਾ ਆਯਾਤ ਦਾ ਲਗਭਗ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਵਰ ਕਰੇਗਾ। ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਮੰਤਰੀ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪੁਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਪਾਰਕ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਲਚਕਤਾ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਢਿੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ?
ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੀਆਂ ਤੇਲ ਕੰਪਨੀਆਂ - ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (IOC), ਭਾਰਤ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਟਿਡ (BPCL) ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਟਿਡ (HPCL) - ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਆਯਾਤ ਸਮਝੌਤੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, 2026 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖਾੜੀ ਤੱਟ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਐਲਪੀਜੀ ਸਪਲਾਈ ਸਿੱਧੇ ਭਾਰਤੀ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ 'ਤੇ ਭੇਜੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਹੈ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਾਧਾ ਘਰੇਲੂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੌਲੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਧ ਰਹੀ ਐਲਪੀਜੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਆਯਾਤ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐਲਪੀਜੀ ਦੀ ਖਪਤ ਹਰ ਸਾਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। 2023-24 ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਐਲਪੀਜੀ ਦੀ ਦਰਾਮਦ 20.1 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਸੀ, ਜੋ 2024 ਵਿੱਚ ਵਧ ਕੇ 20.5 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਖਪਤ ਲਗਭਗ 31 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਐਲਪੀਜੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ 66% ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਆਯਾਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਰੋਤ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਯੂਏਈ ਤੋਂ 8.1 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਐਲਪੀਜੀ, ਕਤਰ ਤੋਂ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ, ਕੁਵੈਤ ਤੋਂ 3.4 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਤੋਂ 3.3 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ 2025 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਆਯਾਤ ਥੋੜ੍ਹਾ ਘੱਟ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਲਈ ਕੁੱਲ ਖਪਤ 32 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ 2.2 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਦੀ ਵਾਧੂ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ LPG ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ 13 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ LPG ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕੁੱਲ ਖਪਤ ਦਾ ਸਿਰਫ 42 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਆਯਾਤ 67 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2025 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਲਗਭਗ 1 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ LPG ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ, ਪਰ ਮੰਗ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਤਪਾਦਨ ਹੌਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਮੰਗ ਵਿੱਚ 32 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧੇ ਨੇ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2030 ਤੱਕ ਘਰੇਲੂ LPG ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਤੇਲ ਉਦਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਫੰਡ ਰਾਹੀਂ 17,700 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 3.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੇਗਾ, ਜੋ ਆਯਾਤ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ।
Credit : www.jagbani.com
